Leonardo Da Vinci'nin sanatındaki jeolojik unsurlar.

•   Bu yayınımda jeolojinin sanat tarihindeki yerine değineceğim. Da vinci dışında herhangi bir sanatçı için özel başlık açmayacak olmama rağmen, Da Vinci'den sonra diğer önemli sanatçıların da kayaçlara ilişkin tablo ve edebi eserlerinden biraz söz edeceğim. Bu konunun Özellikle Da Vinci'nin eskiz ve tabloları etrafında dönmesinin sebebini kendisinin eserlerine değindiğimizde anlayacağınızı düşünüyorum.

Jeolojinin Sanattaki yeri.

Leonardo Da Vinci.

• 

  Da Vinci'nin portresi.

  Leonardo da vinci, insanların onu en çok bildiği sanatçı yanı dışında pek çok farklı yanı da olan örnek bir polimattır. Dönemin kilise baskılarına rağmen cesetleri inceleyen bir anatomist; Da vinci vidası, ornithopter, paraşüt, çok namlulu top, zırhlı araçlar ve çok çeşitli farklı dev kuşatma makineleri tasarlamış bir mühendis; yaptığı tasarımları mümkün kılacak da şahane bir gözlemcidir. Aslında tam da bu gözlemci tarafı da Vinci'nin en iyi olduğu konudur; aerodinamik, hidroloji, jeoloji ve pek çok farklı alanda çeşitli gözlemler yapar, bunları kendi içinde açıklamaya çalışır ve gördüklerinin eskizini defterine çizerdi. Da Vinci'nin sanatındaki kayaç çizimlerindekinin en önemli nokta da bu gözlem yeteneğinde saklıdır; da vinci resmettiği manzaralarda hiçbir detayı detayı "önemsiz" sayıp görmezden gelmiyor, hiçbir "Şöyle olsa daha güzel olurdu" düşüncesiyle gördüğüne uymayan detaylar eklemiyordu. Şimdi inceleyeceğimiz eskiziyle Da Vinci'nin kayaçları ne kadar detaylı ve asıl halinde resmettiğini anlayacaksınız.

•  Da vinci's Rocky Ravine: Da Vinci, bu resminde gördüğü küçük çaplı bir toprak kaymasını resmetmiştir. Sağdaki görselde Da vinci'nin resmindeki kayaçlar farklı renklerle işaretlenmiş ve işaretlenen kayaçların açıklamaları verilmiştir: Upper scarp yazarak gösterilmiş kısım, kaymanın başladığı uç kısımdır; kırmızıyla gösterilmiş büyük dik kayaçlar ise sarıyla gösterilmiş yüzeyden kayan kayaçlardır; kırmızı taşların yanındaki kahverengi dikili taş, daha önceden kaydığı tahmin edilen bir başka taştır ve büyük kırmızı dikili taşların dibindeki daha küçük kırmızı taşlar da kaymanın etkisiyle birikmiş döküntü yığınıdır. Ayrıca, yerdeki taşların suyun içinde olanlarının yatay çizgiler içermesinin sebebinin, suyun oluşturduğu erozyondan olduğu düşünülmektedir.

  

  Virgin And Child With Saint Anne tablosunun zemin kısmı.

• Da Vinci, diğer çizimlerinde de gözle görülebilir bir şekilde jeolojiye yer vermiştir; ancak benim değinmeyi en çok istediğim detay, Virgin and child with saint anne çizimindeki zemin kısmıdır. Mavi ile çembere aldığım kısımda çok net bir şekilde kayaç tabakaları ve zeminde yuvarlak nehir taşları gözüküyor ama bu resmin asıl etkileyici kısmı bu değil; turuncu ile çembere aldığım kısımda, saint anne'nın ayağını bastığı zemini daha yakından ve büyük ölçekli bir ekranda incelediğinizde, çapraz tabakalaşma görüyorsunuz. Çapraz tabakalaşma, ana yatay tabakanın içindeki yamuk, birbirleriyle eğimli ve hatta kesişen küçük tabakaların oluşturduğu bir sedimanter yapıdır. Stratigrafi'nin (tabaka bilimi) babası olarak kabul edilen Nicholas Steno 1638 yılında, ondan da önce stratigrafiden bahseden decartes ise 1596 yılında doğmuştur. Çapraz tabakalaşmayı daha çapraz tabakalaşma keşfedilmeden önce çizen Da Vinci ise 1452 yılında doğmuş ve doğa eskizlerine yaklaşık 1475 yılında başlamıştır. Bu, çapraz tabakalaşmanın keşfinden yaklaşık 400 yıl önce ve stratigrafinin doğuşundan da 200 yıl önce demektir. (Da vincinin resimlerindeki jeolojik detayları konuya ilişkin uzmanından öğrenmek için Teke Tek bilim'in Da Vinci'yi konu aldığı bölümü izleyebilirsiniz. Özellikle Virgin And Child With Saint Anne resmindeki detayları öğrenmek için dakika 21:00 ile 23:00 arası izlenmelidir.)

  

  Valdichiana Bataklığının Haritası.

• Bunların dışında Leonardo Da Vinci coğrafi önem taşıyan çeşitli haritalar da çizerdi, bunlardan bahsetmeye en değeri Valdichiana Bataklığı Haritasıdır. Leonardo Da Vinci'nin bu haritayı çizmesinin sebebi, arazinin tarım için verimsiz ve sulak olması yüzünden yürüttüğü bir drenaj projesine hazırlanmaktı. Suların akış rotaları, göletlerin konumları, tepelerin yüksekliklerini belirtmek için gölgelendirilmesi ve benzeri pek çok detay içerse de, Rocky Ravine veya Virgin And Child With Saint'teki gibi uzun uzun değinilecek veya özellikle belirtilecek hiçbir detay detay içermez.

Leonardo Da vinci dışında sanat tarihinde jeolojinin yeri yok mudur?

• 

  Asher Brown Durand'ın benzer ruhlar
   (Kindred Spirits) tablosu (1849) New York eyaletinin
   Catskill dağlarındaki uçurumlarda görülen tabakalı 
  kayaçları gerçekçi bir biçimde resmeder. Durand, 
  gerçekçi manzaralarıyla tanınmış olan 19.yy Hudson River
   Okulunun sayısız sanatçılarından biriydi.
   Bu resim Durand'ın yakın geçmişte ölen
   Hudson River Okulu'nun kurucusu olan
   Thomas Chole ile konuşmasını gösteriyor.

  Tarihte Leonardo Da vinci'nin çizmediği pek çok resimde de jeolojik unsurlar bolca görünür. Bunlardan bazıları; Giovanni Bellini'nin Saint Francis İn Acstasy ve Saint jerome tabloları, Asher Drand Brown Durand'ın Kindred Sprits tablosu örnek verilebilir. Resim dışında da jeolojiye sıkça değinilir, Örneğin; Jules Verne'nin Arzın Merkezine Seyahat adlı eserinde Yer'in iç kısımlarına yapılan bir gezi anlatılır, veya Percy B. Shelley ozymandias adlı şiirinde hiçbir şeyin sonsuza kadar var olamayacağını ve katı, sert kayaçların bile zaman ve atmosferik koşulların etkisiyle ayrışmanın sonucunda parçalanıp dağılacağı gerçeğini anlatmaktadır. Bunların dışında karikatürlerde bile jeolojiye değinilir. Bu karikatürlerin en iyi bilinenlerinden ikisi Johnny Hart'ın Uzak Taraf (The Far Side) karikatürleridir. Yine de bu saydıklarımın jeolojinin sanat tarihindeki yeri konusunda, Leonardo Da Vinci'nin tabloları ve eskizleri kadar önem teşkil etmediğini düşünüyorum. Bu yüzden bu yayınımda onlara pek fazla değinmedim ancak siz isterseniz adını verdiğim tablo ve edebi eserleri inceleyebilirsiniz. 
  
  
  
  Kaynaklar                                          
  
  1. Fiziksel Jeoloji - Yeryuvarı'nın araştırılması
  2. Teke Tek bilim - Da Vinci bir bilim insanı mı?